Cổ nhân: Rời xa kẻ “giậu đổ bìm leo” là cách tránh tai họa

• An Hòa
• •
• Thứ Bảy, 05/01/2019 • 5.3k Lượt Xem

“Giậu đổ bìm leo” là câu thành ngữ ý rằng thừa lúc người khác gặp khó khăn, trắc trở thì lại tấn công, dùng mưu để đem lại lợi ích cho bản thân mình; hay cũng được hiểu là thấy người khác lâm vào hoàn cảnh khó khăn khốn cùng lại lợi dụng để hãm hại người ta. 

Câu chuyện thành ngữ “Giậu đổ bìm leo”

Câu thành ngữ “Giậu đổ bìm leo” có hàm nghĩa tương tự với câu “bỏ đá xuống giếng”, “đánh người chết rồi”… Kiểu người này khi thấy người khác gặp khó khăn, không tìm cách giúp đỡ mà tìm mọi cách để tận dụng thời cơ nhằm tư lợi cho mình. Cổ nhân xếp kiểu người “giậu đổ bìm leo” vào hàng tiểu nhân, nên tránh xa; cũng cho rằng, không kết thân với kẻ “giậu đổ bìm leo” là cách tránh tai họa.

Thành ngữ này xuất phát từ “Hậu Hán Thư. Cái Huân truyện”. Cái Huân là người thời Đông Hán. Ông là trưởng sử của quận Hán Dương. Cái Huân có trí tuệ siêu thường, là người nghiêm túc ngay thẳng, không a dua nịnh bợ. Đương thời, Hán Dương là địa phương thuộc quản lý của quận Lương Châu. Thứ sử của quận Lương Châu là Lương Hộc, là bạn tốt của Cái Huân. Trong công việc quản lý chính sự có điều gì khó xử, khó giải quyết, Lương Hộc thường tìm đến Cái Huân thỉnh giáo.

Lúc ấy, Võ Uy Thái Thú ỷ vào việc có người đứng sau triều đình giúp đỡ nên thường xuyên hoành hành, tự tung tự tác, không tuân thủ pháp luật. Thuộc hạ của Lương Hộc là Tô Chính Hòa, là vị quan chính trực, không sợ cường bá. Tô Chính Hòa tuân theo pháp luật mà điều tra, nên đã xử lý được một số quan lại tham ô, tham nhũng bấy giờ.

Lương Hộc sợ rằng việc làm của Tô Chính Hòa sẽ động chạm đến người trong triều đình hậu thuẫn cho Võ Uy Thái Thú, mà làm liên lụy đến chính mình. Vì thế, Lương Hộc muốn tìm cách diệt trừ Tô Chính Hòa. Thế là Lương Hộc tìm đến Cái Huân để bàn bạc xem rốt cuộc nên làm thế nào.

ADVERTISEMENT

Cái Huân cùng Tô Chính Hòa vốn trước đây cũng có hiềm khích với nhau. Có người đã nói với Cái Huân rằng thừa cơ hội này tìm cách diệt trừ Tô Chính Hòa. Nhưng Cái Huân trước sau đều kiên quyết cự tuyệt. Ông nói: “Vì oán thù cá nhân mà sát hại người hiền lương thì đó là bất trung. ‘Giậu đổ bìm leo’, lợi dụng người khác gặp nguy khốn mà mưu hại người ta thì đó là bất nhân. Tô Chính Hòa tuy rằng có oán thù với ta, nhưng ta tuyệt đối không thể trở thành kẻ ‘giậu đổ bìm leo’, ‘bỏ đá xuống giếng’ được!”

Người quân tử không lợi dụng khi người ta lâm cảnh nguy khốn

Thời Hoàng đế Đường Thái Tông, Hiệt lợi khả hãn của tộc Đột Quyết là Đốt Tất rất trọng dụng người Hán là Triệu Đức Ngôn. Đốt Tất cho cải biến rất nhiều thói quen phong tục, chế định vô số luật lệnh hà khắc và rườm rà, làm người tộc Đột Quyết bất mãn.

Đốt Tất còn tín nhiệm người Hồ (những dân tộc ở phương bắc hoặc Tây Vực), người xa cách với tộc. Thêm vào mấy năm mất mùa, thuế má nặng nề làm nhân dân khổ cực, khắp nơi lòng người ly tán, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đạo đức xã hội, rất nhiều bộ lạc phản kháng, binh lực của Đốt Tất ngày càng suy yếu.

Nhân dịp đó nhiều quan đại thần triều Đường thỉnh cầu xuất binh chinh phạt. Hoàng đế Đường Thái Tông hỏi: “Xuất binh chinh phạt, ta không thể không lưu tâm đến hiệp ước đồng minh vừa mới ký kết với người Đột Quyết. Nhưng không xuất binh thì lại sợ để mất cơ hội. Các khanh nói xem bây giờ phải làm sao cho tốt nhất?”

(Hình minh họa: Qua news.66wz.com)

Thái tử Tiêu Vũ thỉnh cầu xuất binh, nhưng Lại bộ thượng thư là Trưởng Tôn Vô Kỵ phản đối. Ông nói: “Đột Quyết không gây rối vùng biên giới của chúng ta, trong tình huống này mà xuất binh thảo phạt là thất tín bội nghĩa, ngoài ra còn tốn công tốn của muôn dân. Đây tuyệt đối không phải việc làm của kẻ chính nghĩa”.

Hoàng đế Đường Thái Tông nghe theo ý kiến của Trưởng Tôn Vô Kỵ, không cho xuất binh. Sau này Đốt Tất càng ngày càng suy bại, bách tính ly tán. Không những thế lại gặp thiên tai đại tuyết liên tục làm vô số gia súc bị chết, người dân vừa thiếu ăn vừa thiếu mặc. Đốt Tất lo lắng nhà Đường sẽ thừa cơ hội xuất binh liền đích thân dẫn binh mã đến vùng biên giới, bên ngoài nói là đi săn nhưng kỳ thực là đề phòng triều Đường tấn công.

Hoàng đế Đường Thái Tông phái viên quan Trịnh Nguyên Đĩnh đi xứ Đột Quyết, Trịnh Nguyên Đĩnh trở về bẩm tấu rằng: “Hiện bách tính Đột Quyết bị nạn đói kém, gia súc gầy ốm, dấu hiệu diệt vong thấy rõ. Có lẽ không còn tồn tại được quá 3 năm”.

Đa số quan đại thần trong triều đều khuyên Hoàng đế Đường Thái Tông nhân cơ hội này tấn công Đột Quyết. Nhưng Hoàng đế Đường Thái Tông kiên quyết phản đối. Ông nói: “Chúng ta đã ký hiệp ước đồng minh với người ta, nếu bội ước là không tuân thủ chữ tín. Lợi dụng lúc người ta đang gặp thiên tai nhân họa là bất nhân bất nghĩa. Thừa lúc người ta nguy khốn ra tay, đây không phải hành vi võ dũng. Ta chỉ có thể xuất binh thảo phạt khi nhìn thấy họ đắc tội”.

An Hòa